سونا و جکوزی از جمله تجهیزاتی هستند که این روزها با هدف افزایش آرامش و بهبود سلامت جسمی و روحی، مورد توجه بسیاری افراد واقع شده‌اند. این تجهیزات، به سبب ویژگی‌ها و فواید خاصی که دارا هستند، به ما کمک می‌کنند تا از تنش‌های روزمره رهایی یافته و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشیم. از آنجا که شاید برای اغلب ما، هنوز فرق سونا و جکوزی از نظر مزایا و عملکرد بخوبی روشن نباشد، لذا مقاله حاضر با هدف ارائه اطلاعاتی جامع در این رابطه تدوین گردید. در این مقاله سعی شده تا تأثیرات سونا و جکوزی بر روی بدن، به ویژه بر سیستم قلبی و عروقی و همچنین عضلات و مفاصل، به روش مقایسه‌ای مورد بررسی قرار گیرند. بدیهی است بررسی مقایسه‌ای، درک تشابهات و تفاوت‌های دو نوع تجهیزات را با شفافیت بیشتری برای ما میسر خواهد ساخت.
تعریف و تاریخچه سونا و جکوزی
در ابتدا بهتر است بصورت مجزا هر کدام را بررسی کنیم.
جکوزی چیست و قدمت آن چقدر است؟
جکوزی یک نوع وان آب گرم است که به طور خاص برای ایجاد تجربه‌ای آرامش‌بخش طراحی شده است. این سیستم شامل یکسری جت‌های آب است که آب را با فشار به بدن منتقل کرده و ماساژ می‌دهند. جکوزی به عنوان یک وسیله مفرح و نیز درمانی در خانه‌ها و مراکز تفریحی بسیار محبوب است. دمای آب در جکوزی معمولاً بین 37 تا 40 درجه سانتی‌گراد است و این دما به تسکین دردهای عضلانی و استرس کمک می‌کند. تاریخچه استفاده از جکوزی به عنوان یک روش درمانی برای تسکین دردهای عضلانی و مفصلی به دهه 1960، یعنی زمانی که خانواده جکوزی در امریکا این سیستم را به بازار عرضه کردند، برمی‌گردد. پس از آن، سیستم جکوزی به سرعت محبوبیت یافت و در دهه 1980 به عنوان یک عنصر اصلی در طراحی حمام‌های مدرن و لوکس شناخته شده و به خانه‌ها راه یافت.
سونا چیست و قدمت آن چقدر است؟
دستگاه سونا یک فضای گرم و خشک است که به منظور آرامش و بهبود سلامت جسمی و روحی طراحی شده است. سونا معمولاً از چوب ساخته می‌شود و دمای آن به 70 و بعضاً تا 100 درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. در سونا، بخار آب نیز به محیط اضافه می‌شود تا به افزایش رطوبت و احساس راحتی کمک کند. استفاده از سونا به عنوان یک روش درمانی و آرامش‌بخش به قرن‌ها پیش برمی‌گردد. گفته می‌شود که از 2000 سال پیش، سونا در فنلاند وجود داشته است.
سوناهای اولیه به شکل حفره‌هایی در زمین ساخته می‌شدند و از سنگ‌های داغ برای گرم کردن فضا استفاده می‌شد. این روش به تدریج تکامل یافت و بعدها بشکل چوبی در فضاهای خصوصی (خانه‌ها) و عمومی ظاهر شدند. امروزه این فناوری در سرتاسر جهان و به ویژه در کشورهای اسکاندیناوی و مناطق سردسیر رواج دارد و نه تنها مکانی برای استراحت، بلکه فضایی برای ارتباطات اجتماعی و گفتگو نیز محسوب می‌شود.
فرق سونا و جکوزی: تفاوت‌های ساختاری
سونا و جکوزی از نظر ساختاری دارای تفاوت‌هایی با یکدیگر هستند. در این بخش تفاوت‌های ساختاری این دو را اول از بعد طراحی و مواد مورد استفاده در ساخت آنها مورد بررسی قرار می دهیم و در مرحله بعد از جنبه ابعاد و ظرفیت گنجایش، مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.
1. فرق سونا و جکوزی از بابت طراحی و مواد سازنده آن
با اینکه سونا و جکوزی هر دو با اهدافی تقریباً همسو، یعنی درمان و آرامش‌بخشی، طراحی شده‌اند، اما از نظر شکل طراحی با یکدیگر کاملاً متفاوت می‌باشند. سوناهای سنتی معمولاً از چوب‌های مقاومی چون کاج یا سرو ساخته می‌شوند که به حفظ حرارت و ایجاد فضایی زیبا کمک می‌کنند. طراحی داخلی سونا باید بنحوی باشد که امکان تهویه مناسب و توزیع یکنواخت دما را فراهم کند. ضمناً نورپردازی ملایم و عناصر طبیعی‌ای مانند سنگ و گیاهان هم بکار می‌روند تا استراحت و آرامش بیشتری برای کاربران ایجاد نمایند. اما جکوزی‌ها با استفاده از موادی مانند اکریلیک، فایبرگلاس و استیل ضد زنگ ساخته و مبتنی بر عملکرد آب گرم پرفشار طراحی شده‌اند. طراحی داخلی جکوزی‌ها باید به گونه‌ای باشند که کاربران به راحتی بتوانند از آب گرم بهره‌مند شوند. همچنین، سیستم نورپردازی در جکوزی‌ها فضایی روشن و رنگارنگ فراهم می‌سازند تا کاربران لذت و شعف بیشتری را تجربه نمایند.
2. فرق سونا و جکوزی از بابت ابعاد و ظرفیت
ابعاد سونا
ابعاد سونا معمولاً بسته به نوع و تعداد افرادی که قرار است از آن استفاده کنند متفاوت است. سوناهای خانگی معمولاً بین ۱ تا ۲ متر در ۱.۵ تا ۲.۵ متر طراحی می‌شوند و ظرفیت آنها معمولاً ۲ تا ۴ نفر است. سوناهای عمومی یا تجاری می‌توانند بزرگ‌تر باشند و ابعاد آنها ممکن است به ۳ متر در ۴ متر یا بیشتر برسد، که ظرفیت ۶ تا ۱۰ نفر را دارند. ارتفاع سوناها نیز معمولاً بین ۲ تا ۲.۵ متر است تا فضای کافی برای تهویه و حرکت کاربران وجود داشته باشد.
ابعاد جکوزی
ابعاد جکوزی‌ها نیز به نوع و کاربرد آنها بستگی دارد. جکوزی‌های خانگی معمولاً دارای ابعادی بین ۱.۵ تا ۲.۵ متر طول و ۱ تا ۲ متر عرض هستند و ظرفیت آنها معمولاً بین ۲ تا ۶ نفر متغیر است. جکوزی‌های بزرگ‌تر که در مکان‌های عمومی یا استخرها قرار دارند می‌توانند ظرفیت بیشتری داشته باشند و به ابعادی تا ۳ متر در ۲ متر و حتی بیشتر برسند. عمق جکوزی‌ها معمولاً بین ۰.۸ تا ۱.۲ متر است تا تجربه‌ای راحت و آرامش‌بخش برای کاربران فراهم شود.
تفاوت ظرفیت و سقف سونا و جکوزی
سونا و جکوزی، از نظر ابعاد و ظرفیت طراحی هم دارای تفاوت‌هایی هستند. در هر دو مورد، حداقل ظرفیت برای یکنفر است اما حداکثر ظرفیت، معمولاً در سونا بیشتر از جکوزی است. هرچند قاعده معینی وجود نداشته و بسته به سفارش، ظرفیت سونا و جکوزی تنظیم می‌شود. اما از نظر ارتفاع، سونا نباید سقف بلندی داشته باشد چرا که در سقف‌های بلند، دما یا بخار هوا به سمت بالا حرکت کرده و برای کاربران چندان قابل استفاده نخواهد شد. بنابراین، بهترین ارتفاع در یک سونا، چیزی حدود ۲ تا ۲.۵ متر است.اما در مورد جکوزی‌ها موضوع متفاوت است. سقف یک جکوزی می‌تواند هر ارتفاعی داشته باشد چرا که اساساً سقف جکوزی هیچ تاثیری در عملکرد آن ندارد. جکوزی‌های خانگی از حداقل 70 سانتی‌متر عرض شروع می‌شوند تا بین ۱.۵ تا ۲.۵ متر طول و ۱ تا ۲ متر عرض دارند .
فرق سونا و جکوزی: روش‌های کارکرد
مهمترین فرق سونا و جکوزی، عمدتاً جنبه کارکردی دارد؛ سونا بر پایه گرمای هوا و جکوزی بر اساس گرمای آب طراحی شده‌اند. ما در این بخش سعی خواهیم کرد تا سیستم عملکردی هریک از این دو فناوری را توضیح دهیم.
سیستم عملکردی سونا
بطوریکه گفته شد، سونا بر پایه گرمای هوا کار می‌کند. تولید گرما در سونا به چند روش اصلی انجام می‌شود و دقیقاً بر همین اساس هم سوناها را می‌توان به 3 نوع کلی تقسیم‌بندی کرد:
1. سوناهای خشک (سونا فنلاندی):
سوناهای خشک معمولاً با استفاده از هیترهای برقی و المنت‌های حرارتی، دما را بالا می‌برند. این هیترها قادرند تا به سرعت دما را افزایش دهند و دارای تنظیمات دمایی نیز هستند. اما در برخی از انواع سونای خشک، از سنگ‌های داغ مخصوصی هم استفاده می‌شود. این سنگ‌ها گرما را در خود ذخیره کرده و به تدریج آن را به محیط سونا منتقل می‌کنند. ضمناً سنگ‌ها کمک می‌کنند تا در صورت لزوم بخار آب نیز تولید شود.
2. سوناهای بخار:
در این نوع سوناها، آب به داخل هیتر ریخته می‌شود و بخار تولید می‌کند. این بخار دما را افزایش می‌دهد و رطوبت را نیز بالا می‌برد. این نوع سوناها معمولاً دارای دماهای پایین‌تر و رطوبت بالاتری نسبت به سوناهای خشک هستند.
3. سوناهای مادون قرمز:
این سوناها از پنل‌های مادون قرمز برای تولید گرما استفاده می‌کنند. گرمای ناشی از مادون قرمز به طور مستقیم به بدن نفوذ می‌کند و احساس گرما را به وجود می‌آورد. سوناهای مادون قرمز معمولاً دماهای پایین‌تری دارند و برای افرادی که نمی‌خواهند در دماهای بالا قرار بگیرند، مناسب هستند.
سیستم عملکردی جکوزی
برای اینکه بیشتر متوجه فرق سونا و جکوزی شویم بهتر است سیستم عملکردی جکوزی را هم بدانیم. جکوزی‌ها بطور کلی به‌عنوان وان‌های آب گرم با خاصیت ماساژدهی شناخته می‌شوند. سیستم کارکردی و تجهیزات جکوزی‌ها عموماً به شرح زیر می‌باشند:
-
پمپ‌ها:
جکوزی‌ها معمولاً دارای یک یا چند پمپ هستند که آب را از داخل وان به سمت نازل‌ها هدایت می‌کنند. این پمپ‌ها قدرت‌های متفاوتی داشته و وظیفه ایجاد جریان آب را بر عهده دارند.
-
نازل‌های ماساژ:
نازل‌ها آب را با فشار از داخل وان خارج می‌کنند و این فشار باعث ایجاد ماساژ بر روی بدن می‌شود. این نازل‌ها معمولاً قابل تنظیم هستند تا کاربران بتوانند شدت و نوع ماساژ را تنظیم کنند.
-
سیستم گرمایش:
جکوزی‌ها معمولاً دارای یک سیستم گرمایش هستند که دمای آب را در سطح مطلوب نگه می‌دارد. این سیستم بطور خودکار دما را کنترل می‌کند و به کاربران امکان می‌دهد تا در دماهای دلخواه از جکوزی استفاده کنند.
-
فیلترها:
برای حفظ کیفیت آب، جکوزی‌ها دارای فیلترهایی هستند که آب را از آلودگی‌ها و ذرات معلق پاکسازی می‌کنند. این فیلترها باید به‌طور منظم تمیز و تعویض شوند.
-
کنترل‌ها:
جکوزی‌ها معمولاً دارای پنل‌های کنترلی برای تنظیم دما، شدت جریان آب و زمان استفاده هستند. این کنترل‌ها می‌توانند به‌صورت لمسی یا دکمه‌ای باشند.
-
سیستم‌های نور و صوت:
برخی از جکوزی‌ها دارای سیستم‌های نورپردازی و صوتی هستند که تجربه استفاده را بهبود می‌بخشند و فضایی آرامش‌بخش ایجاد می‌کنند.
مزایا و معایب سونا و جکوزی
هر فناوری دارای مزایا و معایبی است که کاربران باید از آنها اطلاع کافی داشته باشند. سونا و جکوزی هم از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین برای اینکه بیشتر متوجه فرق سونا و جکوزی شوید،بهتر است نسبت به تشریح مزایا و معایب هر یک از سیستم‌ها، اقدام کنید.
مزایای سونا
مزایای سونا را در چند مورد زیر خلاصه کرده ایم.
-
کاهش استرس
گرمای سونا باعث آزاد شدن اندورفین‌ها، یعنی هورمون‌های خوشحال‌کننده در بدن می‌شود. این هورمون‌ها باعث کاهش احساس اضطراب و استرس می‌شوند. همچنین، محیط آرام و گرم سونا به تسکین ذهن و کاهش تنش‌های روزمره کمک می‌کند.
-
سم‌زدایی
عرق کردن در سونا باعث می‌شود تا سموم از بدن دفع شوند. در حین عرق کردن، مواد زائدی مانند سرب، جیوه و دیگر سموم از طریق پوست خارج می‌شوند ولذا این فرآیند منجر به پاکسازی و بهبود سلامت کلی بدن می‌شود.
-
بهبود گردش خون
گرما باعث گشاد شدن عروق خونی گردیده و سبب افزایش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شود. بنابراین، با سرعت گرفتن گردش خون، ترمیم بافت‌ها با سرعت بیشتری انجام شده و دردهای عضلانی نیز کاهش می‌یابند.
-
کاهش دردهای عضلانی و مفصلی
گرما باعث شل شدن عضلات و کاهش انقباضات می‌شود. طبیعتاً با کاهش انقباضات و شل شدن عضلات، درد و ناراحتی در عضلات و مفاصل نیز کاهش خواهد یافت.
-
بهبود کیفیت خواب
استفاده از سونا قبل از خواب باعث کاهش سطح کورتیزول (هورمون استرس) و افزایش احساس آرامش می‌شود. همچنین، دمای بدن پس از خروج از سونا کاهش می‌یابد، که می‌تواند به خواب بهتر منجر شود.
-
تقویت سیستم ایمنی
گرما، تولید گلبول‌های سفید خون را تحریک می‌کند و لذا نقش مهمی در مبارزه با عفونت‌ها دارد. بطور کلی، دماهای بالا باعث ایجاد شرایط نامساعد برای میکروب‌ها و ویروس‌ها می‌شوند.
-
بهبود وضعیت پوست
عرق کردن باعث پاکسازی منافذ پوست و حذف آلودگی‌ها می‌شود. همچنین، گرما از طریق افزایش گردش خون در پوست سبب بهبود رنگ و بافت پوست می‌گردد.
-
کاهش فشار خون
استفاده منظم از سونا، فشار خون را کاهش می‌دهد زیرا گرما باعث گشاد شدن عروق خونی و کاهش مقاومت در برابر جریان خون می‌شود. در نتیجه، میزان فشار بر روی قلب کمتر شده و سلامت قلب و عروق بهبود می‌یابد.
معایب سونا
علی رغم مزایای بسیاری که برای سونا برشمردیم، به این موضوع نیز باید توجه نمائیم که در صورت استفاده ناآگانه از سونا، ممکن است دچار برخی مشکلات شویم. این مشکلات احتمالی شامل موارد زیر می‌شوند:
- خطر کم‌آبی
تعریق زیاد در سونا ممکن است منجر به کم‌آبی بدن شود بنابراین، قبل و بعد از استفاده از سونا، حتماً آب کافی بنوشید تا از کم‌آبی جلوگیری بدن کنید.
- کاهش فشار خون
گرمای سونا ممکن است فشار خون را کاهش دهد و برای افرادی که فشار خون پایین دارند، مشکل‌ساز شود. افرادی که به فشار خون پایین مبتلا هستند، باید قبل از استفاده از سونا،خود با پزشک مشورت کنند و مدت زمان استفاده را محدود نمایند.
- خطر گرمازدگی
قرار گرفتن طولانی مدت در دماهای بالا بعضاً باعث گرمازدگی برخی افراد می‌شود. برای مصون ماندن از این مشکل، توصیه می‌شود که مدت زمان استفاده را محدود کنید و در صورت احساس ناراحتی، از سونا خارج شوید.
- تأثیر بر روی بارداری
دوران بارداری همیشه اقتضائات خاص خود را دارد. مادران باردار در حالت کلی، باید در بسیاری از امور محتاط عمل کنند و رفتارهای خود را دقیقاً با نظر پزشک خود تنظیم نمایند. در استفاده از سونا نیز، مادران باردار باید با پزشک خود مشورت نمایند.
- عفونت‌های پوستی
سونا اگر به درستی تمیز نشود، به محل رشد قارچ و منبع عفونت تبدیل می‌شود. بنابراین، سونای خود را بطور منظم و دقیق، تمیز و سپس ضدعفونی نمائید.
مزایای جکوزی
مزایای جکوزی عبارتند از:
-
کاهش استرس و اضطراب
آب گرم و ماساژ ناشی از جت‌های جکوزی، عضلات را آرام کرده و سطح استرس را کاهش می دهند. این امر باعث ترشح هورمون‌های خوشحالی مانند اندروفین می‌شود.
-
کاهش دردهای عضلانی و مفصلی
مکانیسم گرما و فشار آب جکوزی ؛ دردهای عضلانی و مفصلی را تسکین می‌دهد. این امر به ویژه برای افرادی که از آرتروز یا دردهای مزمن رنج می‌برند، مفید است. جکوزی تأثیرات مثبتی بر عضلات و مفاصل دارد. آب گرم و ماندن در داخل آن به مرور تنش و درد عضلات را کم می‌کند. حرارت مطبوع و ملایم میزان جریان خون را افزایش داده و به تسریع روند بهبودی عضلات کمک می‌کند. همچنین، جکوزی با ایجاد فشار آب، احساس سبکی و کاهش وزن بر روی مفاصل را فراهم می‌آورد که دردهای آرتروزی و مشکلات مفصلی را تحلیل می دهد و آرامتر می کند. استفاده از جکوزی همچنین می‌تواند دامنه حرکتی مفاصل را افزایش دهد و انعطاف‌پذیری بدن را بهبود بخشد. به طور کلی، جکوزی به عنوان یک روش درمانی طبیعی برای کاهش درد و بهبود عملکرد عضلات و مفاصل شناخته می‌شود.
-
بهبود گردش خون
گرمای آب باعث گشاد شدن عروق خونی می‌شود که در بهبود گردش خون و تأمین اکسیژن و مواد مغذی به بافت‌ها نقش اساسی دارند.
-
کاهش فشار خون
علت اینکه استفاده از جکوزی به مرور زمان فشار خون را کاهش می دهد این است که، گرما باعث گشاد شدن عروق خونی و کاهش بار بر روی قلب می‌شود.
-
بهبود خواب
آرامش حاصل از استفاده از جکوزی هم چیزی است که به کررات از بیشتر مردم شنیده ایم که باعث بهبود کیفیت خواب شده است. مکانیسم عمل هم به این صورت است که حرارت آب باعث کاهش تنش عضلانی و آرامش ذهنی می‌شود.
-
بهبود انعطاف‌پذیری
آب گرم و ملایم جکوزی با نرم کردن عضلات و بافت‌های همبند، باعث افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفاصل می‌شود. در نتیجه بعد از جکوزی حس می کنید بدن انعطاف پذیری دارید.
-
تسکین علائم سرماخوردگی
استنشاق بخار آب داغ باعث کاهش احتقان بینی و علائم سرماخوردگی می شود. این بخار مجاری تنفسی را باز کرده و تنفس را آسان‌تر می‌کند. در نتیجه، افراد می‌توانند با راحتی بیشتری نفس بکشند و از ناراحتی‌های ناشی از سرماخوردگی کاسته می‌شود.
-
تقویت پوست
آب گرم و بخار منافذ پوستی را باز کرده و سلولهای پوستی را تمیز می‌کند. این امر کیفیت پوست را بهتر کرده و باعث کاهش آکنه های پوستی می‌شود.
معایب جکوزی و راه‌های مقابله با آنها
استفاده از جکوزی مزایای زیادی دارد، اما همچنین معایبی هم به همراه دارد که بهتر است از آنها آگاه باشیم. یکی از خطرات عمده، احتمال غرق شدن است. استفاده نادرست یا عدم نظارت بر کودکان می‌تواند این خطر را افزایش دهد. بنابراین، ضروری است که همیشه بر روی کودکان نظارت داشته باشید و از استفاده از جکوزی برای سنین پایین بپرهیزید.
علاوه بر این، گرمای آب جکوزی می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و برای افرادی که فشار خون پایین دارند، مشکل‌ساز باشد. در این مورد، بهتر است قبل از ورود به جکوزی با پزشک خود مشورت کنید و زمان استفاده را محدود نمایید. همچنین، قرار گرفتن طولانی‌مدت در آب گرم ممکن است به خشکی پوست منجر شود. برای مقابله با این مشکل، توصیه می‌شود پس از استفاده از جکوزی از مرطوب‌کننده‌های مناسب استفاده کنید تا پوستتان نرم و لطیف بماند.
یکی دیگر از معایب استفاده از جکوزی، احتمال بروز عفونت‌های پوستی است. آب جکوزی اگر به درستی تمیز نشود، می‌تواند منبع عفونت باشد. بنابراین، اطمینان حاصل کنید که جکوزی به طور منظم تمیز و ضدعفونی می‌شود.
در نهایت اینکه، استفاده از جکوزی در دوران بارداری ممکن است خطراتی داشته باشد، بنابراین زنان باردار باید از آب با دمای مناسب استفاده نمایند. با رعایت این نکات، می‌توان از مزیت‌های جکوزی بیشتر بهره‌مند شد و خطرات آن را به حداقل رساند.
جمع‌بندی
در بررسی فرق سونا و جکوزی متوجه شدیم که، سونا و جکوزی هر دو فواید قابل توجهی برای سلامت بدن دارند، اما تفاوت‌هایی نیز در عملکرد و تأثیرات آنها وجود دارد. سونا با افزایش دما و تعریق، گردش خون را بهتر کرده و استرس را کاهش می‌دهد و برای سم‌زدایی بدن مؤثر است. در مقابل، جکوزی با آب گرم و فشار آب، باعث تسکین عضلات و مفاصل شده و احساس آرامش را افزایش می‌دهد. در حالی که سونا بیشتر بر روی سیستم قلبی و عروقی تأثیر می‌گذارد، جکوزی بر بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش دردهای عضلانی و مفصلی متمرکز است. هر دو روش می‌توانند کیفیت زندگی و سلامت عمومی فرد را بهبود بخشند، اما خرید وان و جکوزی و انتخاب بین آنها بستگی به نیازها و ترجیحات شخصی دارد. در نهایت اینکه استفاده منظم از هر یک می‌تواند به حفظ سلامتی و کاهش تنش‌های روزمره کمک کند.